Kur intervistohet një mbi njëqindvjeçar, dikush që është më i vjetër se 110 vjeç, atij në mënyrë të pashmangshme i kërkohet të ndajë këshillat e tij për jetëgjatësi.
Po sikur sekreti i tyre të mund të studiohej shkencërisht? Çfarë mund të na tregojë gjenomi i tyre për plakjen dhe pse ata i shmangin sëmundjet që prekin kaq shumë njerëz të tjerë? Nëse zbulohen ndonjë sekret, a mund t’i ndihmojnë ata ndoshta të tjerët të jetojnë po aq gjatë?
Pyetje të tilla janë në qendër të një punimi të kohëve të fundit, të botuar të mërkurën në revistën Cell Reports Medicine , i cili hetoi gjenomin e Maria Branyas Morera, një gruaje spanjolle të lindur në SHBA, e cila vdiq në gusht 2024 në moshën 117 vjeç e 168 ditë, pak pasi u bë personi më i vjetër në botë.
“Ajo ishte një person shumë bujar, që përpiqej të ndihmonte, kështu që ishte shumë mirë të punoja me të”, tha për CNN Dr. Manel Esteller, një studiues në Institutin e Kërkimeve për Leukeminë Josep Carreras në Barcelonë, Spanjë, i cili është bashkautor i studimit.
Esteller dhe ekipi i kërkimit morën mostra nga gjaku, pështyma, urina dhe jashtëqitjet e Branyas përpara se të shqyrtonin gjenomin e saj dhe ta krahasonin atë me ato që i përkisnin 75 grave të tjera iberike.
Në përgjithësi, ata arritën në përfundimin se Branyas jetoi kaq gjatë sepse fitoi ‘lotarinë’ gjenetike dhe jetoi një mënyrë jetese të shëndetshme. Ajo zotëronte gjene që mbronin nga sëmundjet e zakonshme që lidhen me moshën dhe ndiqte një mënyrë jetese dhe dietë të shëndetshme.
“Ajo ishte një person me fat që nga fillimi dhe mori një plus shtesë gjatë jetës së saj”, tha Esteller, duke ia atribuar rreth gjysmën e jetëgjatësisë së Branyas gjenetikës së saj dhe rreth gjysmën stilit të jetës së saj.
“Ajo nuk pinte kurrë duhan, nuk pinte kurrë alkool, i pëlqente të punonte derisa të mundte … Jetonte në fshat, bënte ushtrime të moderuara (kryesisht duke ecur një orë në ditë)… Kishte një dietë që përfshinte vaj ulliri, stil mesdhetar dhe, në rastin e saj, kos”, i tha ai CNN-së.
Nëse do të kishte një gjë paksa të pazakontë në lidhje me stilin e jetës së Branyas, ajo mund të ishte konsumi i saj i kosit, pasi ajo hante tre porcione në ditë.
Studiuesit hipotezuan se, së bashku me pjesën tjetër të dietës së saj, ky zakon e mbajti mikrobiomën e zorrëve të ngjashme me atë të një personi shumë më të ri dhe uli nivelet e inflamacionit.
Megjithatë, dashuria e Branyas për kosin nuk shkaktoi domosdoshmërisht “gjendjen e saj të përgjithshme fizike” dhe mikrobioma e zorrëve të saj “ndoshta pasqyron se ajo është në fakt një strehuese shumë e mirë e të gjitha këtyre mikrobeve për shkak të të gjithë faktorëve të tjerë që janë të mirë për trupin e saj”, tha Claire Steves, një profesoreshë e plakjes në King’s College London, e cila nuk ishte e përfshirë në studim.
Përveç konsumimit të shumtë të kosit, Branyas zotëronte variacione të ndryshme gjenesh që e ndihmonin të plakej shëndetshëm. Disa nga ato që identifikoi ekipi i kërkimit përfshinin një gjen të lidhur me funksionin imunitar dhe ruajtjen e të dhënave njohëse, një gjen që ndikon në efikasitetin e metabolizmit të yndyrnave nga trupi dhe një gjen tjetër të lidhur me shëndetin e trurit dhe sëmundjet e zemrës gjatë plakjes.
“Niveli i detajeve në këtë punim është i jashtëzakonshëm”, tha Steves për CNN.
“Ata kanë shkuar shumë thellë dhe kanë arritur të vlerësojnë një gamë të gjerë mekanizmash të ndryshëm biologjikë të plakjes… Sipas meje, ky është dokumenti i parë që e ka bërë këtë me kaq detaje”, tha ajo, duke shtuar se studimet e ardhshme duhet të shohin nëse gjetjet përsëriten te super indvjeçarët e tjerë.
Steves, ashtu si vetë studiuesit, paralajmëroi kundër nxjerrjes së përfundimeve të gjera nga ky studim, i cili përqendrohet vetëm në një person, pasi procesi i plakjes është i ndryshëm për të gjithë.
