Shpërbërja e RSFJ-së ishte një katastrofë historike për Ballkanin dhe një gabim gjeopolitik, sipas ish-diplomatit Vladislav Jovanović, ngjarjet që filluan në këtë ditë 30 vjet më parë me shpalljen e pavarësisë së Sllovenisë dhe Kroacisë, transmeton InfoShqip.
Në atë kohë, thekson Jovanoviç, dy ish republikat e RSFJ-së në mënyrë të njëanshme, duke përdorur mjete të dhunshme dhe duke mos respektuar procedurën e parashikuar nga Kushtetuta, sfiduan kufijtë ndërkombëtarë të shtetit të përbashkët dhe shpallën pavarësinë, por vendimi i tyre nuk ishte i pavarur.
“Ky nuk është një veprim i pavarur, sepse po të ishte, Sllovenia dhe Kroacia do të silleshin në mënyrë të përmbajtur, por ata e dinin se ata kishin jo vetëm mbështetje të madhe nga qendra të caktuara të pushtetit, por edhe një garanci se do ta mbronin plotësisht atë, gjë që u bë përmes Konferencës Ndërkombëtare për Jugosllavinë, shtator 1991” – thotë Jovanoviq, i cili ishte Ministër i Punëve të Jashtme të Serbisë në kohën e shpërbërjes së RSFJ-së.
Siç thotë ai, pas vetëm një muaj bisedimesh, në draftin e parë të marrëveshjes së përbashkët, i cili u prezantua nga kryetari i konferencës, Lord Peter Carrington, RSFJ pushoi së ekzistuari, dhe të gjitha republikat u ftuan të shpallnin pavarësinë brenda kufijtë e republikës.
Pas kësaj, kujton Jovanoviç, konfliktet pasuan në Kroaci, dhe më vonë në BiH, dhe “fajtori në detyrë” u gjet në të ashtuquajturën politikë agresive të Serbisë së Madhe, ndërsa serbët që jetonin në atë republikë u shpallën agresorë.
“Sidoqoftë, ndërprerja e konflikteve të armatosura në Kroaci u arrit ekskluzivisht me angazhimin e Serbisë, e cila e nisi dhe e organizoi atë në bashkëpunim me ish-Sekretarin e Shtetit të SHBA Cyrus Vance” – deklaron Jovanović.
Ai vëren se në shkurt 1992, ministri i jashtëm i përkohshëm i SHBA, Lawrence Eagleberger, i dha homazhe Serbisë për këtë, si dhe për mbështetjen që ajo i dha planit të Kutiljer, i cili, siç kujton ai, u mbështet nga Slobodan Millosheviç dhe Franjo Tugjman, ndërsa Alija Izetbegovic kërkoi pavarësi të menjëhershme, transmeton InfoShqip.
Jovanoviç tregon se Serbia nuk dëshironte një luftë në BiH ose konflikte në Kroaci, të cilat, siç thotë ai, u ngrit si rezultat i politikës “rigjallëruar” anti-serbe të udhëheqjes së re kroate, pothuajse modeluar nga politika e ndjekur në NDH.
“Kjo ishte e mjaftueshme për të ngritur të gjitha format e frikës tek serbët dhe për të filluar vetë-organizimin dhe mbrojtjen. Perëndimi e paraqiti ndryshe dhe kështu fitoi një “shuplakë” nga ish-vendi i përbashkët ku fuqitë perëndimore mund të shërbejnë siç dëshirojnë, sepse të gjitha ish-republikat janë dobësuar pafundësisht, dhe disa janë plotësisht të satanizuara” – thotë Jovanović.
Ai gjithashtu thotë se Millosheviçi i ofroi presidentit të atëhershëm të Këshillit të Ministrave të Komunitetit Evropian, Zhak Delors, për të organizuar zgjedhje të lira demokratike në të gjithë RSFJ, dhe jo në republika, dhe që shteti i ri i riorganizuar të bëhet anëtar i Bashkimi Europian.
Sidoqoftë, siç thotë ai, kjo nuk korrespondonte me planet dhe pritjet e fuqive të mëdha për shpërbërjen e RSFJ-së, sepse, thekson Jovanović, arsyet pse Perëndimi mbështeti themelimin e Jugosllavisë në 1918 janë zhdukur.
Rreziku i revanshizmit gjerman u zhduk, sepse Gjermania ishte integruar fort në organizatat perëndimore dhe, sipas Jovanović, zhdukja e rrezikut të Bolshevizmit Sovjetik ishte në sy, meqenëse SSR ishte në rrugën e vetë-shpërbërjes.
“Atëherë pikëpamja mbizotëruese ishte se Perëndimi nuk kishte më një interes strategjik në ekzistencën e RSFJ-së sepse nëse ajo do të ekzistonte mund të krijonte një rrezik të Serbisë dominuese në atë vend, i cili nuk i përshtatej interesave të Perëndimit, dhe për i gjithë vendi duhej të vritej. rreziku i eleminuar” – deklaron Jovanoviç.
Ai vlerëson se me shpërbërjen e RSFJ-së, stabiliteti dhe paqja në Ballkan u zhdukën, por edhe ideja e “Sllavizmit Jugor” në një shtet të përbashkët, e cila ishte ëndrra e shumë brezave.
“Ajo ëndërr është ndërprerë, që nuk do të thotë se nuk mund të rivendoset në një formë të caktuar. Gjeopolitika dhe marrëdhëniet e fuqisë në botë po ndryshojnë, ajo që është një pamje e dukshme sot, nuk ka pse të jetë në 20 apo 50 vjet, gjithçka u lihet rrymave dhe vendimeve të historisë” – thotë Jovanović.
Ai beson se RSFJ-ja duhej të ruhej, sepse, siç thotë ai, nuk u krijua rastësisht, por si një ëndërr shekullore e popujve sllavë të Jugut për të hequr qafe ndikimet dhe autoritetet e huaja dhe për të pasur një vend të përbashkët.
“Jo të gjithë ishin të pjekur për atë ëndërr, por është diçka që do të vazhdojë të jetë në ëndrrat e popujve sllavë të jugut. Koha do të kalojë, por ajo ëndërr do të vijë” – mendon Jovanović./InfoShqip.com
