Një seri shkeljesh të hapësirës ajrore të NATO-s nga avionë ushtarakë rusë muajin e kaluar ka ndezur alarmet në kryeqytetet europiane dhe ka hapur diskutime të forta për një reagim më të ashpër ndaj provokimeve të Moskës.
Ministrja e Mbrojtjes së Lituanisë, Dovile Sakaliene, tha në një postim në platformën X se ‘Turqia dha një shembull 10 vjet më parë’ duke iu referuar rrëzimit të një avioni luftarak rus nga Ankaraja në vitin 2015.
Sakaliene kërkoi që NATO të tregojë vendosmëri përballë ‘testeve’ të vazhdueshme nga Rusia.
‘Ne nuk mund të lejojmë shkelje të hapura të hapësirës sonë ajrore pa pasoja. Siguria kolektive kërkon përgjigje të qarta,’ shkroi ajo.
Më 24 nëntor 2015, një avion turk F-16 rrëzoi një bombardues rus Su-24 pranë kufirit me Sirinë, pas disa paralajmërimeve për shkelje të hapësirës ajrore.
Incidenti shënoi përplasjen e parë të drejtpërdrejtë ushtarake midis një vendi të NATO-s dhe Rusisë që nga themelimi i aleancës në vitin 1949.
Turqia deklaroi se kishte vepruar në përputhje me rregullat e përhershme të angazhimit dhe se kishte lëshuar paralajmërime të shumta.
Moska mohoi çdo shkelje, duke reaguar me ngrirjen e marrëdhënieve diplomatike dhe vendosjen e sanksioneve ekonomike ndaj Ankarasë.
Ndonëse NATO shprehu solidaritet me Turqinë dhe thirri një takim urgjent, theksi u vu më shumë në de-eskalim të situatës sesa në konfrontim, gjë që, sipas zyrtarëve të asaj kohe, e bëri Ankaranë të ndihej e pambrojtur përballë fuqisë ruse.
Si pasojë e përplasjeve me Moskën dhe mungesës së mbështetjes së fortë nga aleatët, Turqia filloi një afrim strategjik me Rusinë.
Në vitin 2017, ajo bleu sistemin rus të mbrojtjes ajrore S-400, duke shkaktuar një krizë të thellë me Shtetet e Bashkuara, të cilat reaguan me sanksione dhe përjashtimin e Turqisë nga programi i avionëve F-35.
Kjo zhvendosje strategjike e ka komplikuar rolin e Turqisë brenda NATO-s, edhe pse vendi mbetet një nga anëtarët me fuqinë më të madhe ushtarake në aleancë.
Tensionet e fundit përfshijnë edhe shkelje të hapura të hapësirës ajrore nga Rusia ndaj vendeve baltike dhe Polonisë:
Më 10 shtator, Polonia rrëzoi disa dronë rusë mbi territorin e saj, që Kryeministri Donald Tusk i quajti një ‘provokim në shkallë të gjerë’.
Më 19 shtator, Estonia raportoi një shkelje prej 12 minutash të hapësirës së saj ajrore nga tre avionë ushtarakë rusë.
Këto ngjarje kanë rritur presionin mbi NATO-n për të treguar më shumë forcë dhe gatishmëri për t’iu përgjigjur çdo cenimi të integritetit territorial të aleatëve.
Ndërsa lufta në Ukrainë hyn në vitin e saj të katërt, peizazhi i sigurisë europiane vazhdon të jetë i paqëndrueshëm.
Disa analistë paralajmërojnë se një reagim i ngjashëm me atë të Turqisë në 2015 mund të çojë në një përplasje direkte me Rusinë, me pasoja të paparashikueshme për stabilitetin në kontinent.
Megjithatë, mesazhi që vjen nga vendet lindore të NATO-s është i qartë: durimi ndaj provokimeve po arrin kufijtë e tij.
