Në Ballkanin Perëndimor, ku ndodhen të gjithë shpresat për në BE, viti do të dominohet nga kërkimi i Evropës për një vaksinë dhe përpjekjet për të rifilluar ekonominë në prag të pandemisë së koronavirusit.
Asnjë përparim i rëndësishëm nuk pritet në drejtim të agjendës së zgjerimit të BE këtë vit. Por aftësia e BE për të qetësuar ndjenjat e rajonit të braktisjes së vaksinave do të jetë thelbësore për të mbajtur besueshmërinë e bllokut në Ballkanin Perëndimor.
Nga Beogradi në Tiranë, vaksinimet dhe ringjallja ekonomike do të jenë thelbësore për përparimin politik. Nëse të dy nuk kanë sukses, fluturimi i vazhdueshëm i fuqisë punëtore të kualifikuar drejt Perëndimit ka të ngjarë të hapë hapësirë për qeveritë me oreks autoritare për të manovruar dhe mbajtur në pushtet. Të varfëruar nga pjesa më aktive ekonomikisht e popullsisë së tyre, vendet e Ballkanit Perëndimor do të ishin pre e lehtë e populistëve.
Komisioni Evropian së fundmi ra dakord të shtojë 70 milion € për Ballkanin Perëndimor mbi 500 milion € që ka kontribuar tashmë në COVAX, një agjenci globale e prokurimit të vaksinave.
Sidoqoftë, duke gjykuar nga qëndrimet e publikut, kjo përpjekje rrezikon të jetë e pamjaftueshme.
Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina (BiH), Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia – shtëpia e rreth 20 milion njerëzve – po përpiqen të marrin akses në vaksinat COVID-19 dhe do të mbeten shumë prapa përpjekjeve të vaksinimit të BE.
Siguria e energjisë dhe gjeopolitika
Në frontin ekonomik, siguria e energjisë do të vazhdojë të pasqyrojë lojën ndërkombëtare të fuqisë.
Në BiH, autoritetet publike u afruan më afër fitimit në gjykatë kundër Komunitetit të Energjisë të mbështetur nga BE në një çështje në lidhje me një garanci kredie të nevojshme për të marrë hua 614 milion € nga Kina për të ndërtuar një termocentral me qymyr, njoftoi bne Intellinews.
Më 1 janar, gazi i parë amerikan arriti në Terminalin LNG të Kroacisë në ishullin Krk.
Njëkohësisht, Presidenti serb Aleksandar Vuçiç nisi seksionin serb të tubacionit Balkan Stream që do të transportojë gaz rus pranë qytetit të Novi Sad, në veri të Beogradit.
Është e paqartë se si kjo e fundit bie me marrëveshjen e Uashingtonit për marrëdhëniet ekonomike midis Serbisë dhe Kosovës që përfshin një klauzolë mbi diversifikimin e energjisë me qëllim të zvogëlimit të varësisë nga Rusia.
Pasojat e zgjedhjeve në SHBA
Prisni shumë zhurmë, ndoshta për pak, me ndryshimin e administratës amerikane. Boshnjakët në BiH shpresojnë që presidenti i zgjedhur Joe Biden të heq ekuilibrin politik në favor të tyre, ashtu si edhe shqiptarët e Kosovës. Presidenti serb Aleksandar Vuçiç, i cili po brohoriste për Trump, ka të ngjarë të jetë më pak entuziast.
Pas një ndërprerje tre-vjeçare, dialogu Beograd-Prishtinë i udhëhequr nga BE u rifillua në 2020 dhe bëri një përparim në bashkëpunimin ekonomik. Por çështjet e pretendimeve financiare dhe statusit të pakicave po pengojnë një marrëveshje gjithëpërfshirëse ligjërisht të detyrueshme për të normalizuar marrëdhëniet.
Në Malin e Zi, vëzhguesit do të vëzhgojnë nga afër ndërsa qeveria e re merr përsipër nga paraardhësi i saj që drejtoi vendin për 30 vitet e fundit. Sidoqoftë, ndryshimi politik i erës mund të jetë jetëshkurtër pasi pasojat ekonomike të pandemisë rrit rrezikun e mospagimit të vendit, nxitur nga frika se turistët mund të mos kthehen për të mbështetur financat e dobëta të Podgoricës.
Problemet ekonomike të vendit multietnik, nga ana tjetër, mund të hapin derën për paqëndrueshmëri dhe ndikim të mëtejshëm të Serbisë.
Zgjedhjet
Viti 2021 premton gjithashtu të jetë një vazhdim i denjë i zgjedhësve 2020.
Kosova shkon drejt 2021 duke u përballur me zgjedhje të reja të përgjithshme pasi dy qeveri ranë radhazi vitin e kaluar si rezultat i një votimi mosbesimi dhe një vendimi gjykate që e la vendin pa një ekzekutiv përpara pushimeve. Mbetet për t’u parë nëse një qeveri më e qëndrueshme po zhvillohet e cila nuk drejtohet nga ish-heronj të luftës.
Në Shqipëri, Komisioni Evropian vlerësoi përpjekjet e vendit vitin e kaluar për të kaluar reformat zgjedhore, të cilat u panë si një parakusht për fillimin e bisedimeve të pranimit në BE. Por BE-ja ishte më pak entuziaste kur dëgjoi për ndryshimet kushtetuese të nxitura nga socialistët në pushtet, për të cilat opozita tha se ishin të motivuara politikisht. Gjërat shpresojmë se do të sqarohen pas zgjedhjeve parlamentare në 25 prill, dhe mbase edhe më parë, nëse opozita vendos të mos marrë pjesë. Sido që të jetë, BE është vendosur të vëzhgojë nga afër.
Nga ana tjetër, Maqedonia e Veriut, mbetet në një rrugë të shpejtë për t’u bashkuar me BE, pavarësisht vonesave të shkaktuara nga vetoja e Bullgarisë. Presidenca Portugeze e BE nuk ka gjasa të jetë aq e motivuar sa Gjermania në përpjekjet e saj për të zgjidhur nyjën gordiane të historisë së përbashkët midis Shkupit dhe Sofjes.
Vetoja bullgare prek edhe Shqipërinë, sepse vendet e BE i trajtojnë Shkupin dhe Tiranën si një paketë. Kjo luan në duart e vendeve perëndimore të BE-së si Franca, opinioni publik i së cilës është bërë skeptik për zgjerimin e BE-së.
Në Bosnjë, prisni të shihni problemin e migracionit dhe abuzimet shoqëruese të të drejtave, veçanërisht në kufirin Kroaci-Bosnje, për të vazhduar si një model i një administrate të paaftë.
Zbehet vëmendja ndërkombëtare
Në përgjithësi, interesi për Ballkanin Perëndimor po zbehet në skenën ndërkombëtare dhe nuk është askund afër nivelit të mëparshëm të vëmendjes që rajoni përdorte për të tërhequr pas luftërave të shkëputjes në vitet 1990.
Në mënyrë të ngjashme, ndikimi ndërkombëtar i rajonit mbivlerësohet nga vetë banorët e tij. Për të cituar Dr. Thomas Brey, ish-shefi i agjencisë së shtypit të Gjermanisë DPA në Beograd: “Kam përshtypjen se interesi i huaj në rajonin e Ballkanit ka rënë në mënyrë dramatike. Sot, Ballkani është një rajon për historianët, shkencëtarët dhe gazetarët që specializohen [në të]”.
“Unë mendoj se vendet e Evropës Juglindore, dhe mbi të gjitha gazetarët atje, por natyrisht edhe politikanët, kanë një problem të madh sepse gjykojnë keq vetveten – ata kanë një pamje shumë centriste të botës. Edhe intelektualët, njerëzit e arsimuar mirë mendojnë se e gjithë bota sillet rreth Serbisë ose Kroacisë”, shtoi ai.
Më shumë se kurrë, zhvillimi i ardhshëm i Ballkanit Perëndimor dhe procesi i anëtarësimit në BE duket se janë në duart e veta. Nëse nuk arrin të shfrytëzojë rastin, procesi tashmë i zbehtë i zgjerimit të BE ka të ngjarë të bjerë pak më shumë në harresë.
