Pjesa eksperte e raportit të Departamentit Amerikan të Energjisë mbi menaxhimin e ujit të Liqenit Gazivoda, i cili u dërgua në Beograd dhe Prishtinë, është i saktë, por në të njëjtën kohë përmban një “kurth” sepse zgjidhja krahasohet me zgjidhjen e dy shtete sovrane – Amerika dhe Kanada, transmeton InfoShqip.
Ky është mendimi i Nebojsha Coviç, ish-shefi i Qendrës Koordinuese për Kosovën dhe Metohinë, për planin që ambasadat e SHBA në Prishtinë dhe Beograd i paraqitën qeverisë serbe dhe qeverisë së institucioneve të përkohshme të Prishtinës si një zgjidhje për menaxhimin e ujërave të liqenit të Gazivodës.
“Kurth” për njohjen e Kosovës
“Unë pata mundësinë dhjetë ose 15 vjet më parë, ndërsa bëja punë në lidhje me Kosovën dhe Metohinë, për të parë analizat tona të ekspertëve që mbivendosen kryesisht me atë që bëri Departamenti i Energjisë i SH.B.A.-së. Kështu që mendoj se pjesa profesionale, si dhe faktorët kryesorë, është bërë në kuptim të diçkaje që do të sigurojë një jetë më të mirë për qytetarët në atë zonë” – thotë Coviq.
Sidoqoftë, është e qartë se, shton ai, është e pamundur të shmanget çështja e politikës edhe në tema të tilla që kanë të bëjnë thjesht me një standard jetese.
“Kur e them këtë, dua të them statusin e Kosovës dhe Metohisë, sepse është pak cinike që dikush të japë një propozim për Gazivode përmes një shembulli që dikur ishte nënshkruar nga Amerika dhe Kanadaja rreth lumit Kolumbia. Këto janë dy shtete sovrane. Pastorët do të thonë – Amerika e njeh Kosovën, por duhet të kemi parasysh që Serbia nuk e njeh një Kosovë të pavarur” – vëren Coviq.
Ai tërheq vëmendjen për një faktor tjetër të rëndësishëm, dhe ky është fakti që, siç thotë ai, letra e qëllimit që ne nënshkruam, dhe që mban titullin punues Marrëveshja e Uashingtonit, është në një pjesë të mirë detyruese.
Planifikoni si për shtetet sovrane
“Unë po flas tani për kurthet që janë fshehur midis rreshtave të gjithë kësaj, sepse nëse Serbia ngre zërin ndaj këtij raporti, ajo mund të deklarohet si një parti jo-konstruktive që nuk dëshiron të zgjidhë problemet e qytetarëve të struktura multietnike. Statusi i këtij raporti gjithashtu mbeti i paqartë. Me këtë raport për Gazivode, a na informuan ata vetëm për planin, draftin për zgjidhjen e kësaj teme, apo ka vend për diskutim të caktuar, debat mbi këtë temë pas kësaj faze” – pyet Coviq.
Ai gjithashtu vëren si një risi në këtë raport se amerikanët janë të gatshëm të jenë investitorë ose bashkë-investitorë në të gjithë historinë, megjithëse, siç thotë ai, nuk shihet drejtpërdrejt, transmeton InfoShqip.
“Pra, gjithçka duket mirë nga ana profesionale dhe gjithçka tjetër duhet të luhet me shumë kujdes dhe zgjuarsi, gjë që nuk do të jetë aspak e lehtë sepse ata janë të gatshëm të futin një politikë në gjithçka, e cila ka qëllimin përfundimtar të diçkaje nga e cila “vuajnë” dhe që është pavarësia Kosova me çdo kusht” – përfundon Çoviç.
Raporti Amerikan specifikon, ndër të tjera, se Liqeni Gazivode ka një rol të ngjashëm me digën në lumin Columbia në veriperëndim të Paqësorit në Shtetet e Bashkuara. Marrëveshja për lumin Columbia u arrit nga autoritetet e Kanadasë dhe SHBA në 1961, dhe në bazë të kësaj marrëveshje, u ndërtuan katër diga, nga të cilat tre në Kanada dhe një në SHBA. Sipas marrëveshjes, Shtetet e Bashkuara ranë dakord të paguanin Kanada para dhe përfitime nga hidrocentrali.
Si u ndërtua Gazivode
Si një kujtesë, dy të tretat e Liqenit Gazivoda është në territorin e komunave të Novi Pazar dhe Tutin, dhe Beogradi është i përkushtuar që i gjithë kompleksi Gazivoda të jetë nën kontrollin e Bashkimit të ardhshëm të Komunave Serbe dhe Zubin Potok që menaxhon këtë burim, duke iu referuar praktikës së BE. territori i së cilës është një digë, hidrocentral dhe një pjesë e liqenit. Gur themeli për digën Gazivoda u vu në Ditën e Shën Pjetrit 1972 nga Kryeministri i atëhershëm i Qeverisë Federale Jugosllave, Džemal Bijedić.
Ajo u ndërtua nga një hua nga Fondi Monetar Ndërkombëtar, i cili fillimisht u ripagua nga Jugosllavia, dhe pastaj nga Serbia, dhe punimet u kryen nga “Hidrogradnja” nga Beogradi.
Ndarja e Ibrit pranë Gazivodës (një digë 107 metra e lartë, 460 metra e gjerë dhe 406 metra e gjatë) krijoi një liqen me rreth 380 milion metra kub ujë që “mbulon” një sipërfaqe prej rreth 12 kilometra katrorë. Gjatësia është 24 kilometra (nga Gazivoda në Ribarić), dhe gjerësia varion nga një në disa kilometra. Hidro sistemi “Ibar – Lepenica” ujit një pjesë të Kosovës qendrore dhe termocentralet në Obilić “ftohen” nga uji nga Gazivoda, kështu që ata nuk mund të funksiononin nëse çezmat ktheheshin këtu.
Një sekret në fund të liqenit
Nga rruga, komuna e Zubin Potok, kryesisht e banuar me serbë, ekzistoi deri në vitin 1965, kur u shfuqizua me një dekret të Kuvendit të Kosovës, dhe Zubin Potok u bë një komunitet lokal i komunës së Kosovska Mitrovica. Vetëm pas ndërtimit të digës, me fundosjen e gjysmës së Zubin Potokut dhe dëbimin me forcë të serbëve, me iniciativën e banorëve të mbetur, komuna u riformua në 1987.
Serbët jetonin në të dy anët e digës dhe një metër katror i tokës më pjellore atëherë paguhej 18 dinarë, e njëjtë me paketën e “Drava”, cigareve më të lira në atë kohë. Rreth 600 familje, dy kisha, katër varreza u përmbytën dhe oborret e famshme të Mbretëreshës Jelena, gruaja e Mbretit Uros, nga periudha Nemanjić, gjithashtu u përmbytën.
Qeveria e Kosovës dëshiron të menaxhojë “Gazivode” me çdo kusht, sepse Prishtina dhe disa komuna të tjera të Kosovës furnizohen me ujë nga liqeni./InfoShqip.com
