Duke folur pas një rezolute të miratuar nga Parlamenti Evropian (PE) më 13 shtator, Erdogan tha se ai mund të shkëputet nga blloku që Ankaraja ka shpresuar të bashkohet për vite me radhë, por ka pasur pak hapa konkretë dhe bisedimet e pranimit janë ngrirë në mënyrë efektive.
Rezoluta e PE miratoi një raport të botuar nga Komisioni Evropian vitin e kaluar, i cili thotë se procesi i pranimit të Turqisë në BE “nuk mund të vazhdojë” pa një “ndryshim dramatik kursi” nga Ankaraja.
Erdogan u përgjigj duke akuzuar bllokun se “po bën përpjekje për të shkëputur lidhjet me Turqinë”, duke shtuar: “Ne do të bëjmë vlerësimet tona në lidhje me këtë zhvillim dhe nëse është e nevojshme mund të ndajmë rrugët me BE”.
Rezoluta përmban gjithashtu disa kritika ndaj Turqisë, duke përfshirë zgjedhjet e mbajtura në maj, çështjet e të drejtave të njeriut dhe marrëdhëniet e saj me Rusinë.
Nga ana tjetër, Ministria e Jashtme turke njoftoi se rezoluta përfshin “akuza dhe paragjykime të padrejta”.
“Ky raport është një reflektim i qasjes së zakonshme sipërfaqësore dhe jovizionare të Parlamentit Europian, si në marrëdhëniet me vendin tonë ashtu edhe në të ardhmen e BE-së”, tha ministria. “Kjo tregon se sa larg është institucioni nga zhvillimi i një qasjeje reale strategjike ndaj BE-së dhe rajonit tonë”.
Turqia ka pasur një bashkim doganor me BE-në dhe ka qenë një kandidate për pranim që nga viti 1995. Negociatat për anëtarësimin e plotë, të cilat u hapën në 2005, kanë ngecur që nga fundi i viteve 2010 dhe përpjekjet diplomatike për t’i ringjallur ato kanë dështuar.
Interesat e ndërsjella dhe mënyrat për t’i arritur ato
Retorika në rezolutën e PE dhe toni që përdori ishin në përputhje me raportet e mëparshme të bllokut kur vlerësoi situatën politike në Turqi, sipas Sinan Ulgen, një bashkëpunëtor i lartë në qendrën e mendimit Carnegie Europe me qendër në Bruksel.
“Dhe në të njëjtën mënyrë, ajo nuk arrin të prodhojë një mënyrë konstruktive për të ardhmen e marrëdhënieve të ndërsjellta dhe një alternativë ndaj kursit aktual negativ,” tha Ulgen.
Megjithëse PE ka vetëm ndikim të kufizuar në zgjerimin e bllokut, ai ka kërkuar pezullimin zyrtar të negociatave të pranimit në BE me Turqinë disa herë në vitet e fundit me vota jodetyruese.
Përveç kësaj, disa vende anëtare, si Austria, Franca dhe Gjermania, i kanë bërë thirrje në të kaluarën Turqisë për një formë të ndryshme partneriteti me bllokun në vend të anëtarësimit të plotë.
Pavarësisht, tha Ulgen, nuk është realiste të besohet se oferta e Turqisë për anëtarësim të plotë do të përfundojë zyrtarisht.
“Do të ishte e vështirë për të marrë mbështetjen e nevojshme në vendet anëtare të BE për t’i dhënë fund ofertës së Turqisë për anëtarësim, sepse ka shumë vende, si Spanja, Polonia, Hungaria, Greqia dhe Finlanda, që tradicionalisht mbështesin perspektivat e anëtarësimit dhe negociatat,” tha ai.
Ulgen gjithashtu nuk beson se Turqia do të tërhiqej në mënyrë të njëanshme nga procesi pavarësisht vërejtjeve të Erdoganit. “Unë nuk mendoj se është politikisht realiste ose se Ankaraja do ta bëjë këtë,” tha ai.
Përfundimi zyrtar i negociatave të anëtarësimit të Turqisë në BE nuk është në interesin më të mirë të asnjërës palë, ra dakord Mensur Akgun, profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Kultur të Stambollit.
“Ankaraja dhe BE-ja, pa ndërprerë procesin e anëtarësimit dhe ndarjen e Turqisë nga Evropa, duhet të krijojnë një platformë partneriteti të barabartë për rrugën përpara”, tha Akgun. “Kjo platformë partneriteti duhet të jetë në gjendje të mbrojë interesat ekonomike dhe të sigurisë të palëve.”
Ulgen sheh një marrëdhënie më të ftohtë në kartat për Turqinë dhe BE-në. “Një opsion realist për të dyja palët është gjetja e një mënyre alternative bashkëpunimi pa përfunduar zyrtarisht negociatat e anëtarësimit, të cilat ka të ngjarë të mbeten të ngrira në klimën aktuale politike,” tha ai.
Kërkesa dhe kritika
Rezoluta e PE lidh drejtpërdrejt përmirësimet në fusha të caktuara të bashkëpunimit që Turqia ka kërkuar, si modernizimi i bashkimit doganor të vitit 1995, me përmbushjen e kërkesave të BE-së për lirinë dhe të drejtat e njeriut.
Brenda, rezoluta kritikon Turqinë në lidhje me lirinë e medias, tubimit dhe fjalës, si dhe përbërjen politike të koalicionit qeverisës, i cili erdhi në pushtet në zgjedhjet që rezoluta thotë se nuk u mbajtën “në kushte të barabarta”.
Turqia është kritikuar ashpër gjithashtu në fusha të ndryshme të politikës së jashtme, duke përfshirë vonesën në miratimin e anëtarësimit të Suedisë në NATO, si dhe politikat e Ankarasë për Mesdheun Lindor, Sirinë, Qipron, Libinë dhe Detin Egje midis Turqisë dhe Greqisë. Të gjitha këto janë kritika që Ankaraja i ka hedhur poshtë shumë herë.
Sipas Akgun, shtete të ndryshme anëtare brenda BE-së nuk do të dëshironin të përfundonin procesin e anëtarësimit sepse kjo do t’i çonte ata të humbnin “influencën e tyre më të rëndësishme” në Turqi.
Megjithatë, ai shtoi se kërkesat individuale të politikës së jashtme të bëra nga vendet anëtare ndaj Turqisë, të tilla si ato të publikuara javën e kaluar, tregojnë se BE nuk do t’i hapë dyert Turqisë edhe nëse plotëson kriteret ekonomike dhe politike të bllokut.
“Kushtet e BE-së nuk kanë funksionuar për Turqinë pa një perspektivë reale të anëtarësimit dhe për këtë arsye një mënyrë alternative për të zgjidhur çështjet e përbashkëta është rruga përpara,” tha Akgun.
