Statistikat globale tregojnë një rritje të vazhdueshme të shpenzimeve për armë midis vendeve të botës, në një kohë kur rajoni i Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut përfaqëson një nga tregjet më tërheqëse për këtë lloj tregtie në botë.
Në raportin e tij mbi tendencat në shitjet globale të armëve, Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve të Paqes në Stokholm (SIPRI) thekson se vëllimi i tregtisë së madhe të armëve në periudhën 2015-2020 është rritur me 5.5 për qind krahasuar me periudhën 2010-2014 dhe se është 20 për qind më e lartë se sa ishte në periudhën 2005-2009.
Vendet e Lindjes së Mesme për të cilat disponohen të dhëna shpenzojnë kolektivisht rreth 4.5 për qind të prodhimit të tyre të brendshëm bruto për armë, përqindja më e lartë në mesin e rajoneve të botës. Në mesin e dhjetë vendeve që ndanë më shumë se 4.0 për qind të prodhimit të tyre të brendshëm bruto për shpenzimet ushtarake, nga gjithsej 149 vende të anketuara, shtatë ishin nga rajoni i Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut.
Ndërkohë që këto vende pretendojnë se blerja e armëve është garancia më e rëndësishme e stabilitetit rajonal, rezultatet thonë pikërisht të kundërtën: grumbullimi i armëve dhe mburrja për armët më vdekjeprurëse çon në rritjen e tensioneve midis vendeve konkurruese.
Pjesa amerikane, më shumë se një e treta
Në këtë kontekst, është e nevojshme të tërhiqet vëmendja te një rreth vicioz i rrezikshëm, që është se “luftërat kanë nevojë për armë në të njëjtën masë që prodhuesit e armëve kanë nevojë për luftëra”.
Sipas një raporti të SIPRI, SHBA kishin pjesën më të madhe të tregtisë globale të armëve nga 2015 deri në 2019, duke zënë 36 për qind të të gjitha shitjeve në mbarë botën. Rusia, Franca, Gjermania dhe Kina zunë pozitat e radhës në renditje, me pjesën e tyre të kombinuar që përbën 40.2 për qind të kontratave globale të armëve.
Aleatët e SHBA-së, Britania e Madhe, Spanja, Izraeli, Italia dhe Koreja e Jugut zunë pozicionet e mbetura në dhjetëshen e parë, duke zënë së bashku 14 për qind të peshës globale. Me fjalë të tjera, vetëm këto dhjetë vende arritën 90 për qind të peshës globale, ndërsa dhjetë për qind e mbetur e pjesës së tregut të armëve u shpërnda në 15 vende të tjera.
Rajoni i Lindjes së Mesme mbetet destinacioni kryesor për eksportet globale të armëve. Aty janë gjashtë nga dhjetë importuesit më të mëdhenj të armëve në rajonin e Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut: Arabia Saudite, Egjipti, Algjeria, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Iraku. Këto janë të parat me importet e tyre të kombinuara që kanë zënë më shumë se 30 për qind të importeve globale të armëve gjatë pesë viteve të fundit.
Konfliktet e nxehta dhe të vazhdueshme në rajon mbeten shtytësi kryesor për prokurimin e sasive në rritje të armëve në vendet arabe. Gjithashtu, tensionet e ftohta rajonale, apo konfliktet e heshtur nën sipërfaqe, përfaqësojnë një motiv kyç, i cili është po aq i rëndësishëm sa ai i mëparshmi, në garën e armëve në këto pika të nxehta në botë. Tensionet midis Izraelit dhe Iranit janë në krye të këtyre tensioneve.
Konflikti i vazhdueshëm i Izraelit me fraksionet e rezistencës në Bregun Perëndimor, Rripin e Gazës dhe Libanin jugor e bën këtë rajon një nga më të pangopurit kur bëhet fjalë për blerjen e armëve dhe municioneve, ose zhvillimin e sistemeve ekzistuese të mbrojtjes.
E njëjta situatë është edhe me vendet e Afrikës Veriore, ku mosmarrëveshjet diplomatike dhe frika se gjërat do të kthehen në konflikte ushtarake janë ndër shtytësit më të fortë për blerjen dhe zhvillimin e armëve dhe rritjen e arsenaleve ushtarake dhe rezervave të municioneve strategjike.
Pengesat për zhvillimin e brendshëm të industrisë ushtarake në botën arabe
Luftërat dhe konfliktet nuk janë motivi i vetëm për blerjen e armëve, pasi prestigji kombëtar, pasuria, gjeopolitika, konkurrenca dhe mburrja mes vendeve të pasura janë motive të forta. Shtetet përpiqen të ndërtojnë ushtri moderne dhe të avancuara që zotërojnë armët dhe teknologjinë më të fundit, në përputhje me kushtet e lejuara nga politika globale e eksportit të armëve.
Ashtu si vendet importuese të armëve kanë qëllimet dhe motivet e tyre për grumbullimin e armëve, ashtu edhe vendet eksportuese kanë arsyet e tyre ekonomike dhe gjeostrategjike. Përfitimet financiare dhe komerciale të fituara nga eksportuesit e armëve rivalizojnë ndikimin politik dhe diplomatik që ato vende ushtrojnë në rajonet ku eksportohen armët.
Për shembull, Rusia ka kërkuar të forcojë axhendën e saj politike në rajonin e Gjirit dhe Lindjen e Mesme duke shitur armët e saj kryesore, si avionët MiG-29 dhe sistemet raketore S-400, si konkurrenti kryesor i armëve amerikane në rajon.
Dhe meqenëse gjuha e interesit është shpesh më e fortë se gjuha e parimeve, mund të vërehet se një vend si Amerika, për shembull, nuk e ka problem që t’i furnizojë me armë shtetet dhe regjimet që shkelin të drejtat e popullit të tyre ose sulmojnë padrejtësisht fqinjët e tyre. Një nga shembujt më të dukshëm të kësaj politike është furnizimi i Izraelit me armët më vdekjeprurëse për t’u përballur me palestinezët.
Ka shumë sfida që pengojnë shtetëzimin dhe zhvillimin e industrisë ushtarake në vendet arabe. Sipas një raporti të revistës Arab Affairs, të botuar nga Liga Arabe, këto sfida mund të përmblidhen si më poshtë:
Baza e kufizuar shkencore, vetëdija e ulët për kulturën dhe shkencën, teknologjitë e kufizuara ushtarake, pasi industria e armëve kërkon një potencial të madh njerëzor në specializime të ndryshme, duke përfshirë ekspertë në matematikën e aplikuar, elektronikën, inxhinierinë aeronautike, inxhinierinë elektrike, mekanikën, fizikën bërthamore, kiminë dhe të tjera degë përkatëse për fushën e prodhimit të armëve.
Monopoli i vendeve perëndimore në tregun arab
Nëse industria e artilerisë ka nevojë për një miliard dollarë në fazën e krijimit, atëherë tanket kanë nevojë për dy miliardë, dhe aeroplanët shumë më tepër se këto shifra. Këto shuma rriten ndjeshëm kur bëhet fjalë për industrinë e teknologjisë së saktë.
Hendeku i madh në zhvillimin teknologjik midis vendeve perëndimore dhe atyre në zhvillim është një burim zhgënjimi. Prandaj, shumë prej këtyre vendeve heqin dorë nga projektet e tyre të prodhimit kombëtar, me pretekstin se nuk janë konkurruese me produktet e vendeve perëndimore. Kjo është arsyeja pse këto vende mbështeten në importe në vend që të zhvillojnë projekte prodhimi.
Përveç kësaj, ka edhe rezistencë nga vendet dhe kompanitë e mëdha që prodhojnë armë dhe pajisje ushtarake ndaj çdo projekti arab të industrializimit ushtarak, sepse këto vende të përparuara shkencërisht, teknologjikisht dhe industrialisht dhe kompanitë e tyre të mëdha kërkojnë të mbajnë një monopol në tregun arab për importin e armëve dhe pajisjeve.
Pavarësisht niveleve të ulëta të shpenzimeve të industrisë vendase të armëve në krahasim me importet, disa vende arabe kanë ndërmarrë hapa të rëndësishëm për të lokalizuar industritë ushtarake, për të shkëmbyer teknologji dhe trajnime me vendet perëndimore, madje edhe për të gjetur tregje të huaja për prodhimet e tyre vendase.
Për shembull, Egjipti zotëron më shumë se 26 fabrika të industrisë ushtarake, shumica e të cilave janë në pronësi të Ministrisë së Prodhimit Ushtarak. Ministria është e lidhur me një grup institutesh dhe qendrash kërkimore dhe bashkëpunon me një sërë vendesh të avancuara në këtë fushë, si SHBA, Rusia, Britania e Madhe, Kina, Afrika e Jugut dhe Franca.
Miliarda dollarë janë investuar në punimet e infrastrukturës për fabrikat e industrisë ushtarake dhe rikualifikimin, si dhe trajnimin e personelit që punon në fabrikat ushtarake.
Projektet algjeriane me Gjermaninë
Këto fabrika ishin në gjendje të prodhojnë lloje të ndryshme armësh, si avionë sulmues të lehtë dhe avionë trainues, përveç mjeteve të blinduara me shumë funksione, tanke të avancuara dhe transportues të personelit të blinduar. Ata prodhojë gjithashtu raketa, raketa të drejtuara dhe lloje të ndryshme municionesh.
Algjeria, nëpërmjet shtatë ndërmarrjeve publike shtetërore, filloi edhe disa industri të lehta ushtarake, si prodhimi i municioneve ushtarake, armëve të vogla dhe granata dore. Më pas ajo shkoi më tej dhe filloi prodhimin e anijeve patrulluese, helikopterëve të lehtë, automjeteve të blinduara dhe automjeteve të rënda për ofrimin e shërbimeve logjistike.
Hapat e parë konkretë në këtë drejtim ishin projektet e përbashkëta me Gjermaninë, të cilat i dhanë Algjerisë akses në teknologjitë që lidhen me zbulimin e radarëve, komunikimet taktike, pajisjet e mbikqyrjes natën, prodhimin e pajisjeve elektronike dhe projektet për prodhimin e automjeteve të rënda me katër rrota për mbulimin e nevojave të ushtrisë dhe ngritja e një baze për sistemet elektronike të mbrojtjes. /tesheshi.com/
