Kur Suedia dhe Finlanda deklaruan synimin e tyre për t’u bashkuar me NATO- n majin e kaluar, kjo u cilësua nga shumë njerëz si një goditje e drejtpërdrejtë për Rusinë dhe dëshmi e një ndryshimi në të menduarit europian.
Historikisht, të dyja vendet ishin zotuar se nuk do të anëtarësoheshin në NATO si një mënyrë për të shmangur provokimin e Moskës. Pushtimi i Ukrainës e ndryshoi këtë.
Si Finlanda ashtu edhe Suedia, së bashku me shumicën dërrmuese të aleatëve të NATO-s që dëshirojnë t’i shohin vendet zyrtarisht t’i bashkohen aleancës në një samit të NATO-s më 11 korrik.
Megjithatë, një pengesë e rëndësishme qëndron në rrugën që kjo të bëhet realitet: Turqia ende nuk ka dhënë bekimin e saj zyrtar. Turqia nuk është i vetmi komb që bllokon këtë lëvizje: Hungaria gjithashtu ka vendosur gjithashtu veton, gjë që trazuar edhe më shumë ujërat.
Fatkeqësisht për vendet pro-NATO-s, zyrtarët perëndimorë janë gjithnjë e më pesimistë se Turqia do të ndryshojë mendim. Zyrtarisht, presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan ka kundërshtuar anëtarësimin e Suedisë dhe Finlandës për ato që ai pretendon se janë për arsye sigurie.
Turqia pretendon se të dy vendet, edhe pse veçanërisht Suedia, po strehojnë militantë nga Partia e ndaluar e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK), një grup i caktuar terrorist në Turqi, raporton abcnews.al.
Erdogan tha se do të donte që këta individë të ekstradoheshin; Suedia e ka bërë të qartë se kjo nuk do të ndodhë. Diplomatët e NATO-s janë të dyzuar nëse mendojnë se Turqia do të ndryshojë mendim përpara samitit të korrikut.
Por një tjetër “pengesë” janë zgjedhjet e këtij viti në Turqi, të perceptuara si kërcënimi më i madh politik me të cilin është përballur Erdogan në vite.
“Imazhi që ai ka krijuar për një njeri të fortë që merr rezultate për popullin turk është shkatërruar,” tha Gonul Tol i programit të Turqisë të Institutit të Lindjes së Mesme.
“Ka shumë ndjenja anti-perëndimore dhe anti-kurde në Turqi për momentin.
Tol beson se ka arsye të tjera që Erdogan nuk dëshiron të shqetësojë presidentin rus Vladimir Putin.
“Rusia ka qenë një mjet shpëtimi ekonomikisht për Turqinë pasi vendet e tjera vendosën sanksione për aktivitetet e tyre në Siri, bashkëpunimin e tyre ushtarak me Rusinë dhe aktivitete të tjera armiqësore”, shpjegon Tol. “Pa paratë ruse, Erdogan nuk do të kishte qenë në gjendje të rriste pagat apo të ofronte mbështetje financiare për studentët.
Ai tani po premton rindërtim masiv, pas tërmetit. Pra, Rusia është ende një partner i mirë për Erdoganin.”
Ndonëse asgjë nuk mund të vijë nga bisedimet mes tre partive të enjten, po zhvillohet një bisedë se sa kapital politik mund të shpenzojë Erdogan pas zgjedhjeve, nëse ai fiton.
Më optimistët
Ky grup përfshin Suedinë, Finlandën dhe disa nga shtetet që kufizohen me Rusinë ose kanë jetuar nën sferën sovjetike. Ata besojnë se Turqia, e cila përfiton shumë nga të qenit pjesë e NATO-s, në fund do të bëjë atë që është në interesin e saj më të mirë dhe do të heqë kundërshtimet.
Që kjo të ndodhë, zyrtarët po përgatiten që Turqia të bëjë kërkesa më realiste sesa dorëzimi i individëve që ajo i konsideron si terroristë, si heqja e sanksioneve ose lejimi i SHBA-së për Turqinë të blejë avionë luftarakë, raporton abcnews.al.
Në fund të fundit, optimistët besojnë se ka një kompromis që favorizon shumë NATO-n. Aleanca, Suedia dhe Finlanda kanë paraqitur rastin e tyre dhe NATO ka një politikë të dyerve të hapura për çdo vend që dëshiron të anëtarësohet.
Suedia dhe Finlanda i kanë përmbushur më shumë se kriteret, kështu që mos anëtarësimi është një tallje me aleancën – një aleancë në të cilën Turqia përfiton nga të qenit anëtare.
Një zyrtar i NATO-s tha për CNN se ata supozuan se Erdogan do të mbante një samit përpara se të pranonte, në mënyrë që të mund të merrte “lavdërimet e të gjithë aleatëve të tij perëndimorë”.
Pesimistët
Grupi shumë më i madh në mesin e zyrtarëve që folën me CNN janë pesimistë. Ata mendojnë se shanset që Erdogan të ndryshojë pozicionin e tij përpara 11 korrikut janë po aq pozitivë sa zero dhe tashmë po mendojnë përtej këtij samiti.
“Unë mendoj se ka gjithnjë e më shumë gjasa që Finlanda të shkëputet nga Suedia dhe të aplikojë vetëm për anëtarësim,” tha një diplomat i NATO-s për CNN.
Anëtarë të tjerë të aleancës ende shohin një perspektivë reale të bllokimit të të dy vendeve dhe po shqyrtojnë mënyrën se si NATO mund ta trajtojë më mirë një skenar të tillë.
Shumë zyrtarë dhe diplomatë të NATO-s thanë për CNN se rreziku këtu është bllokimi i Turqisë që ushqen narrativën e Kremlinit se Perëndimi dhe NATO janë të ndarë.
Detyra e aleancës në atë pikë do të jetë të bëjë të qartë se edhe nëse nuk janë anëtare, Finlanda dhe Suedia tani janë efektivisht në hapat e NATO-s. Ata mund të mos jenë anëtarë, por janë partnerë aq të ngushtë sa të jetë e mundur dhe nuk janë më asnjanës.
Por ka edhe një problem tjetër, Hungaria. Kryeministri Viktor Orban ka treguar publikisht se nuk është kundër bashkimit të vendeve nordike, por vazhdon të gjejë mënyra për të penguar zyrtarizimin e një vendimi, raporton abcnews.al.
Ka disa arsye. Finlanda dhe Suedia kanë kritikuar të dyja Hungarinë për të kaluarën e saj të sundimit të ligjit.
Ai e trajtoi këtë në një intervistë të fundit, duke pyetur se si “mund dikush të dëshirojë të jetë aleati ynë në një sistem ushtarak, ndërkohë që ata po përhapin gënjeshtra për Hungarinë?”
Orban konsiderohet të jetë lideri më i afërt i BE-së me Putinin. Katalin Cseh, një deputete hungareze e Parlamentit Europian, e përshkruan bllokimin e Orbanit të ofertave të Suedisë dhe Finlandës si “thjesht, një tjetër favor për Vladimir Putin”.
Ajo beson se Orban, i cili është akuzuar se po shkon drejt udhëheqjes autokratike, ka “investuar mbi një dekadë për të kopjuar politikat e tij dhe për të ndërtuar një model Putinist” dhe se çdo fitore e perceptuar e NATO-s mbi Putinin “vë në rrezik gjithë regjimin e tij”.
Ekziston mundësia që Orban është i varur për të marrë koncesione nga vendet e tjera anëtare të BE-së, ku Hungaria është akuzuar për shkelje të të gjitha llojeve të ligjeve të BE-së.
Rezultati ka qenë mbajtja e fondeve të BE-së dhe përbuzja nga blloku. Ndërsa NATO dhe BE janë entitete të ndara, ato ndajnë shumë anëtarë dhe është e besueshme që diplomacia dypalëshe mund të ketë disa dhënie e marrje midis Hungarisë dhe homologëve të saj në BE.
Megjithatë, me gjithë zvarritjen e Orbanit, supozohet gjerësisht se nëse Turqia mund të përballet, Hungaria do të heqë dorë nga kundërshtimi i saj ndaj anëtarësimit të Finlandës dhe Suedisë në NATO, raporton abcnews.al.
Fakti që lufta në Ukrainë mund të ketë shtyrë një vend historikisht të pa përfshirë në NATO, ende shihet nga shumica në Perëndim si një autogol i madh nga Kremlini.
Derisa të arrihet një marrëveshje, megjithatë, e ardhmja e aleancës mbetet disi e paqartë. Finlanda dhe Suedia kanë zgjedhur në mënyrë efektive një anë që nga fillimi i konfliktit në Ukrainë. Duket e pamundur që ata të mbajnë një pozicion neutraliteti nëse lufta do të përfundonte papritur.
Rreziku për NATO-n dhe aleancën më të gjerë perëndimore vjen nëse ata dështojnë të anëtarësohen në aleancë dhe Kremlini mund ta përdorë atë për qëllime propagandistike.
Nëse kjo ndodh, edhe nëse lufta përfundon papritur, narrativa e një Perëndimi të ndarë do të vazhdojë të jetë daulle që kundërshtarët e NATO-s do të vazhdojnë të përplasen.
